Sa kabila ng mahigit limang dekada ng kontribusyon sa sining ng Pilipinas, si Nora Aunor ay tinanggal sa shortlist ng National Artists.

Taong 2014—isang taon na inaasahan ng marami bilang sandaling iluluklok sa pinakamataas na parangal si Nora Aunor, ang tinaguriang “Superstar” ng sambayanang Pilipino. Sa dami ng kanyang kontribusyon sa sining, mula pelikula hanggang entablado, at sa lawak ng kanyang impluwensya sa kultura ng bansa, halos wala nang duda na siya’y magiging Pambansang Alagad ng Sining.

Ngunit isang balitang bumagsak sa publiko ang bumaliktad sa lahat ng inaasahan: hindi isinama si Nora Aunor sa listahan ng opisyal na ginawaran ng titulo. Ang dahilan? Ayon sa mga ulat, ito’y kaugnay ng kanyang dating pagkakaaresto sa isang kaso ng ipinagbabawal na gamot sa Estados Unidos.

Agad na sumiklab ang reaksyon ng publiko. Marami ang nagtanong: “Kung ang sining ang batayan, hindi ba’t walang makakatalo sa naiambag ni Nora?” Ang ilan namang konserbatibo, pinagtanggol ang desisyon ng Malacañang sa pagsasabing ang isang Pambansang Alagad ng Sining ay dapat huwaran hindi lamang sa galing kundi sa moralidad.

Ngunit para sa marami sa industriya ng sining at kultura, ang pagkakatanggal ni Nora ay isang malinaw na halimbawa ng paghalu-halo ng sining at pulitika. Ayon sa kanila, ang pagkakamali sa personal na buhay ay hindi dapat maging basehan sa paghusga sa lawak ng kontribusyon ng isang tao sa sining ng bansa. Sa isang pahayag ng ilang cultural groups, sinabing:

“Ang isang pagkakasala ay hindi dapat magbura ng dekadang paghuhubog ng kamalayang Pilipino sa pamamagitan ng pelikula at sining.”

Dagdag pa rito, napansin ng marami na si Nora ay na-recommend ng National Commission for Culture and the Arts (NCCA) at ng Cultural Center of the Philippines (CCP)—dalawang institusyon na siyang pangunahing nagsusuri at nagrerekomenda ng mga dapat bigyan ng karangalan. Sa kabila ng kanilang rekomendasyon, tinanggal pa rin si Nora mula sa final list matapos ang executive review.

Sa isang panayam ilang buwan matapos ang insidente, nanatiling tahimik si Nora tungkol sa desisyon. Hindi siya naglabas ng pahayag ng hinanakit o paninisi. Ngunit sa mga mata niya, naroon ang sakit—at marahil, ang kabiguan. “Ginagawa ko lang naman ang alam kong gawin: ang umarte, ang magsalita para sa mga hindi naririnig, at ang ipaglaban ang sining,” sabi niya sa isang hiwalay na panayam ilang taon bago ang nominasyon.

Para sa kanyang mga tagahanga, ang desisyong ito ay hindi nagtanggal ng dangal kay Nora, kundi mas lalo pa siyang ginawang simbolo ng tunay na artistang ipinaglaban ng masa. Hindi siya ginawaran ng parangal, ngunit sa puso ng maraming Pilipino, siya ang kanilang Pambansang Alagad ng Sining—opisyal man o hindi.

Ang isyu ay muling binalikan nang ang gobyerno ay magbigay ng parangal sa ibang mga artista sa sumunod na taon. Marami ang nananatiling nagtatanong: “Kung hindi ngayon, kailan pa?” At “Hanggang kailan ikakait sa isang alamat ang pagkilalang nararapat sa kanya?”

Ngayon, higit isang dekada na ang lumipas mula sa desisyong iyon. Ngunit ang diskusyon ay nananatiling buhay. At habang ang mga pangalan ng Pambansang Alagad ng Sining ay isinulat sa kasaysayan, ang pangalan ni Nora Aunor—anumang parangal ang ikabit o hindi—ay matagal nang nakaukit sa puso ng sambayanan.