Kahanga-hanga! Si Miriam Defensor Santiago – ang ‘di matitinag na babaeng politiko. Tinagurian siyang ‘Iron Lady of Asia’ ng Pilipinas, at siya mismo ang lumahok sa maraming halalan.

Isa si Miriam Defensor Santiago sa mga pinakakahanga-hangang lider na nakilala ng bansang Pilipinas. Sa bawat tagpo ng kanyang buhay, hindi kailanman siya umatras—hindi sa pulitika, hindi sa katarungan, at hindi rin sa laban ng kanyang sariling kalusugan. Sa kanyang determinasyon, talino, at tapang, binansagan siyang “Iron Lady of Asia”, at tama lang, dahil pinatunayan niyang hindi kailanman matitinag ang isang babaeng may paninindigan.

Ngunit sa likod ng kanyang matapang na pananalita, matalim na argumento, at mga mapangahas na desisyon, may isang lihim siyang itinagong maigi—isang lihim na ibinunyag lamang pagkatapos ng kanyang pagpanaw. At nang ito ay ibahagi sa publiko, hindi napigilang mapa-“hindi ako makapaniwala” ang sambayanang Pilipino.

Habang marami ang nakakaalam ng kanyang laban sa cancer, hindi alam ng karamihan na kahit sa gitna ng kanyang paghihirap, patuloy niyang tinapos ang kanyang mga trabaho—pagsulat, pagtuturo, at pakikibahagi sa mga batas pambansa. Ngunit higit pa riyan, isinulat niya sa isang personal na journal ang kanyang mga saloobin, damdamin, at isang panata na hanggang ngayon ay nagbibigay ng inspirasyon.

Sa isang pahina ng kanyang sulat-kamay na tala, nabasa ang mga katagang:

“Ang tunay na lakas ay hindi lamang nasusukat sa dami ng laban na iyong napanalunan, kundi sa tahimik mong pagtanggap sa mga laban na hindi mo na kayang ipagpatuloy. Ngunit kahit ganoon, pinipili mo pa ring lumaban hanggang dulo.”

Ang bahagi ng journal na ito ay inilabas ng kanyang pamilya sa isang maliit na pagtitipon. Ayon sa kanila, nais daw ni Miriam na sa tamang panahon, malaman ng bayan ang kanyang pinakatotoong saloobin—ang kanyang kahinaan, pag-asa, at walang sawang pagmamahal sa Pilipinas.

Isa pang bahagi ng kanyang lihim ay ang kanyang plano para sa kabataan. Ayon sa kanyang anak, bago pa man siya pumanaw, iniwan ni Miriam ang isang plano para sa isang non-profit foundation na layuning tumulong sa edukasyon ng mga batang nais maging public servant sa hinaharap. Sa kanyang sulat:

“Kung darating ang panahong wala na ako, sana ay may isang batang babae na mangarap ding tumindig sa harap ng Senado at magsalita hindi para sa sarili, kundi para sa bayan.”

Hindi lamang ito pangarap—isa itong misyon na ipinapasa niya sa susunod na henerasyon.

Ang pagsisiwalat ng mga lihim na ito ay hindi lamang nagpaluha sa marami, kundi nagsilbing paalala kung gaano kalalim at tunay ang pagnanais ni Miriam Defensor Santiago na makita ang Pilipinas na umaangat. Sa huling bahagi ng kanyang mga tala, isinulat niya:

“Kung ako’y muling isisilang, pipiliin ko pa ring maging Pilipina. At pipiliin ko pa ring ipaglaban kayo.”

Ang bawat salitang iniwan niya ay tila panibagong paanyaya para sa mga mamamayan: na huwag sumuko, na maging matapang, at higit sa lahat, na ipagpatuloy ang laban para sa katotohanan at hustisya.

Hanggang sa huling sandali, si Miriam ay nanatiling totoo sa kanyang paniniwala. Isang lider, isang guro, isang mandirigma—at sa kabila ng lahat, isang taong may pusong Pilipino na nagmamahal ng lubos sa kanyang bayan.